Lees

Willemijn van de Walle | Korrewegwijk

Over community: “De groep in de Korrewegwijk weerspiegelt de stad: divers, meertalig en voortdurend in beweging. Deelnemers verschillen in leeftijd en achtergrond en hebben uiteenlopende relaties met lezen en taal. Die verschillen zijn zichtbaar en bespreekbaar. Vragen uit de literatuur — zoals waar iemand nu écht vandaan komt — openen vaak gesprekken waarin meerdere perspectieven naast elkaar kunnen bestaan.”

Over veiligheid:
“Binnen de groep is er een bereidheid om verder te gaan dan het oppervlak. Als één iemand zich open uitspreekt, volgen anderen vaak vanzelf. Door kleine, aandachtige gebaren — samen thee drinken, luisteren zonder te onderbreken — ontstaat er een veilige ruimte waarin persoonlijke verhalen gedeeld kunnen worden.”

Over verbinding: “Op dinsdagavond is de groep een plek om samen even stil te staan. Mensen komen op zoek naar rust en verbinding. Met behulp van literatuur en poëzie richten we onze aandacht en maken we ruimte voor echte ontmoetingen.”

Gemma Jissink | Noordlaren

Over gedeelde interesses: “Noordlaren kent veel overlappende netwerken. Buur & Boek voegt daar een nieuw netwerk aan toe: een groep mensen die elkaar vindt in hun liefde voor verhalen en gedichten, en in hun nieuwsgierigheid om samen te ontdekken.”

Over betrokkenheid: “Veel deelnemers kennen elkaar al, maar het samen lezen en bespreken van verhalen en poëzie zorgt voor een andere vorm van nabijheid. Die nabijheid is waardevol, terwijl de sfeer open en licht blijft. Mensen voelen zich betrokken bij zowel de praktische kant van het project als bij de inhoud, en blijven daardoor actief meedoen.”

Over gedeelde ervaring: “In deze groep beleven we literatuur echt samen. Verhalen en persoonlijke reflecties blijven opduiken en verrassen — ook mij, als begeleider.”

Lieke van den Krommenacker | Beijum – Feerwerd

Over het alledaagse: “We werken met een kleine groep zeer betrokken lezers die elkaar regelmatig ontmoet. De leeftijden lopen uiteen van begin dertig tot eind zeventig. Verhalen en poëzie vormden het vertrekpunt, maar gesprekken bewegen nu moeiteloos tussen literatuur en het dagelijks leven.”

Over delen: “In de loop van de tijd zijn de onderlinge relaties verdiept. Deelnemers delen meer van zichzelf, wisselen boeken uit en geven elkaar leestips. Sommigen zijn zelf gaan schrijven en delen hun teksten met de groep.”

Over zorg: “Na een paar bijeenkomsten zie je een vorm van zorgzaamheid ontstaan. Door gezamenlijke aandacht en samen werken groeit er een gevoel van samen zijn, dat steeds betekenisvoller wordt naarmate we blijven lezen en reflecteren.”

Charlotte Beerda | Finsterwolde

Over elkaar kennen: “Veel deelnemers in Finsterwolde kennen elkaar al jarenlang. De groep is warm, maar ook wat terughoudend. Persoonlijke verhalen komen geleidelijk op gang. Humor speelt een belangrijke rol en er wordt veel gelachen.”

Over kwetsbaarheid: “Kwetsbaarheid is geen doel op zich. Het gaat om samen zijn en delen. Vertrouwen wordt hier niet zozeer uitgesproken, maar gevoeld — in de sfeer, en in de manier waarop mensen geduldig, aandachtig en waarderend met elkaar omgaan.”

Over het onverwachte: “Er ontstaan onverwachte momenten: iemand leest een gedicht voor, of twee mensen die getrouwd zijn ontdekken dat ze allebei zijn gaan schrijven, zonder dat de ander dat wist. Zulke momenten worden met zorg ontvangen, en langzaam ontstaat er meer ruimte om te schrijven en te delen, in het ritme van de groep.”

‍

Buur & Boek is een pilot van NOORDWOORD en Arts in Health Groningen, waarin het plezier van lezen en schrijven centraal staat. Van oktober 2025 tot en met maart 2026 komen bewoners uit verschillende wijken en dorpen in de provincie Groningen samen om te lezen, te schrijven, te praten en te reflecteren op korte verhalen, poëzie en romans. Dit gebeurt in vier lokale gemeenschappen onder begeleiding van workshopleiders, op vertrouwde plekken in de buurt.

Het project zet lezen en schrijven in om verbinding, zorg en aandacht binnen gemeenschappen te versterken en om nieuwe groepen te laten ontstaan. Vijf groepen komen tweewekelijks bijeen in de Korrewegwijk, Beijum, Finsterwolde, Noordlaren en Feerwerd. De groepen worden begeleid door vier workshopleiders, die ieder een eigen achtergrond en werkwijze meebrengen binnen creatief lezen en schrijven. Er is geen literaire ervaring of voorbereiding nodig om deel te nemen. Mensen met uiteenlopende achtergronden doen mee en ervaren samen wat shared reading, creatief schrijven, aandachtig luisteren en reflectieve gesprekken kunnen betekenen.

Arts in Health Netherlands faciliteert een tweewekelijkse leergemeenschap met de vier workshopleiders en de projectcoördinator. Binnen deze leergemeenschap is ruimte voor uitwisseling, gezamenlijke reflectie, planning en waar nodig coaching. Ook wordt wetenschappelijke literatuur besproken over de effecten van lezen en schrijven op gezondheid en welzijn, ter verdieping van de praktijk. Daarnaast is er aandacht voor zelfzorg en voor de ethische aspecten van community-based werken.

Buur & Boek creëert ruimte voor ontmoeting op een andere manier. Lezen en schrijven vormen het vertrekpunt voor aandachtige gesprekken, vertraging en het delen van inspiratie. Gaandeweg ontstaan nieuwe sociale verbindingen of worden bestaande relaties verdiept. “We ontmoeten buurtgenoten om via literatuur en poëzie over het leven te spreken,” vertelt een van de workshopleiders. “We lezen en praten, en als mensen dat willen, maken we ook iets. Alles mag, niets hoeft.” Een andere workshopleider vult aan: “Het gaat er niet om dat iedereen hetzelfde vindt, maar dat je durft te spreken én te luisteren.”

De vier workshopleiders – Charlotte Beerda, Gemma Jissink, Lieke van den Krommenacker en Willemijn van de Walle – brengen ieder hun eigen ervaring mee op het gebied van literatuur, performance en community-based werk. Benieuwd wie zij zijn en hoe zij werken?

Aan het einde van de pilot krijgt iedere groep de gelegenheid om te delen wat er is ontstaan of ontdekt, tijdens een mini-festival in de eigen gemeenschap. Dat kan in de vorm van poëzie of korte verhalen, maar ook door samen stil te staan bij de gesprekken en verbindingen die zijn gegroeid.

Voor Arts in Health Groningen maakt Buur & Boek deel uit van een breder programma waarin kunst wordt ingezet voor reflectie, dialoog en sociale verbondenheid te stimuleren, en daarmee welzijn te ondersteunen. Door plekken te creëren waar mensen elkaar ontmoeten rond gedeelde nieuwsgierigheid en creativiteit, draagt Buur & Boek bij aan verbeeldingskracht en gemeenschapsgevoel in het dagelijks leven.

Deelname aan Buur & Boek is gratis. Het project loopt van oktober 2025 tot en met maart 2026 en wordt georganiseerd door NOORDWOORD in samenwerking met Arts in Health Groningen en lokale partners in de betrokken gemeenschappen.

Meer weten over onderzoek naar lezen, schrijven en welzijn?

De effecten van lezen op welzijn worden al decennialang onderzocht binnen de geesteswetenschappen, sociale wetenschappen en gezondheidswetenschappen. Uit onderzoek blijkt dat lezen niet alleen ontspanning of kennis oplevert, maar ook bijdraagt aan psychisch en sociaal welzijn. Fictie lezen wordt vaak beschreven als een vorm van mentale simulatie, waarbij sociale cognitie, empathie en Theory of Mind worden aangesproken [1, 2]. Deze vaardigheden spelen een belangrijke rol in sociaal en psychologisch functioneren. Voor dergelijke effecten is het belangrijk dat lezers zich actief verhouden tot de tekst en reflecteren op wat zij lezen [3]. Vanuit deze inzichten worden shared reading-programma’s ingezet om eenzaamheid te verminderen, gesprekken op gang te brengen en het gevoel van verbondenheid te versterken, met name tussen mensen met verschillende achtergronden of van verschillende generaties [bijv. 4; 5].

Ook expressief en reflectief schrijven – zoals dagboeken, korte verhalen of brieven – blijkt positieve effecten te hebben op zowel mentale als lichamelijke gezondheid [6, 7, 8]. Er zijn aanwijzingen dat schrijven kan bijdragen aan het verminderen van depressieve klachten [9] en posttraumatische stresssymptomen [10], en dat het mensen helpt om met verlies en rouw om te gaan [11]. Daarbij is het essentieel dat schrijfsessies plaatsvinden in een veilige en vertrouwde omgeving [12].

Referenties

1. Dodell-Feder, D., & Tamir, D. I. (2018). Fiction reading has a small positive impact on social cognition: A meta-analysis. Journal of experimental psychology. General, 147(11), 1713–1727. https://doi.org/10.1037/xge0000395 
2. Oatley K. (2016). Fiction: Simulation of Social Worlds. Trends in cognitive sciences, 20(8), 618–628. https://doi.org/10.1016/j.tics.2016.06.002 
3. Carney, J., & Robertson, C. (2022). Five studies evaluating the impact on mental health and mood of recalling, reading, and discussing fiction. PLoS ONE, 17(4), e0266323. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0266323
4. Billington, J., Carroll, J., Davis, P., Healey, C., & Kinderman, P. (2013). A literature-based intervention for older people living with dementia. Perspectives in Public Health, 136(3), 139–146. https://doi.org/10.1177/1757913912470052 
5. Longden, E., Davis, P., Carroll, J., Billington, J., & Kinderman, P. (2015). Shared reading: Assessing the intrinsic value of literature. Medical Humanities, 41(2), 113–120. https://doi.org/10.1136/medhum-2015-010704 
6. Valtonen J. (2021). The Health Benefits of Autobiographical Writing: An Interdisciplinary Perspective. The Journal of medical humanities, 42(4), 1–19. https://doi.org/10.1007/s10912-020-09631-9 
7. Pennebaker, J. W., & Seagal, J. D. (1999). Forming a story: the health benefits of narrative. Journal of clinical psychology, 55(10), 1243–1254. https://doi.org/10.1002/(SICI)1097-4679(199910)55:10<1243::AID-JCLP6>3.0.CO;2-N
8. Toepfer, S. M., & Walker, K. (2009). Letters of gratitude: Improving well-being through expressive writing. Journal of Writing Research, 1(3), 181-198. https://doi.org/10.17239/jowr-2009.01.03.1 
9. Reinhold, M., Bürkner, P.-C., & Holling, H. (2018). Effects of expressive writing on depressive symptoms: A meta-analysis. Clinical Psychology: Science and Practice, 25, e12224. https://doi.org/10.1111/cpsp.12224
10. Pavlacic, J. M., Buchanan, E. M., Maxwell, N. P., Hopke, T. G., & Schulenberg, S. E. (2019). A meta-analysis of expressive writing on posttraumatic stress, posttraumatic growth, and quality of life. Review of General Psychology, 23(2), 230–250. https://doi.org/10.1177/1089268019831645 
11. Den Elzen, K., Neimeyer, R. A., & Lengelle, R. (Eds.). (2024). Living with loss: From grief to wellbeing (1st ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003460657 
12. Wiltshire, K. (2022). Using the short story as a tool for well-being in arts and health workshops for the NHS staff. Short Fiction in Theory & Practice, 12 (The Health of the Short Story: Part 2), 203–218. https://doi.org/10.1386/fict_00062_1 

‍

Dankzij een subsidie ​​van OCW zet het netwerk Arts in Health Netherlands een grote stap voorwaarts om kunst een vaste plek te geven in de Nederlandse gezondheidszorg.

Arts in Health Netherlands, een landelijk netwerk van partners, heeft de krachten gebundeld om kunst en cultuur structureel te integreren in de Nederlandse zorg- en welzijnssector. Onderzoek toont aan dat kunstparticipatie positieve gevolgen heeft voor de gezondheid, zoals beter welzijn, minder medicatiegebruik en langere zelfredzaamheid bij ouderen. Dankzij een subsidie ​​van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap kan het netwerk starten met het realiseren van de ambities uit het whitepaper Arts in Health in Nederland: Een nationale agenda.

"Dit is waar we jaren naar hebben toegewerkt," aldus Kirsten Krans, een van de initiatiefnemers van Arts in Health Netherlands. "Het is fantastisch om samen de volgende stap te zetten om kunst en cultuur structureel te integreren in onze gezondheidszorg”. De nationale agenda van Arts in Health Netherlands sluit aan bij de transitie van zorg naar gezondheid, waar de aandacht ligt op persoonsgerichte zorg en positieve gezondheid.

Landelijk netwerk

Het landelijke netwerk brengt een unieke coalitie samen van organisaties uit zorg, welzijn, kunst & cultuur, onderwijs en onderzoek. Vertegenwoordigers van onder andere Kunsten '92, Universitair Medisch Centrum Groningen, Codarts, Erasmus Universiteit Rotterdam, Landelijk Kenniscentrum Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA), AxionContinu, Kunstloc Brabant, ROC Amsterdam, Gemeente Tilburg, Vilans, Cultuur Oost, Raad van Twaalf, Rijksuniversiteit Groningen, Vrije Universiteit Amsterdam, Hogeschool van Amsterdam en de Aletta Jacobs School of Public Health werken samen om dit veld te verder te ontwikkelen.

Vier pijlers en intersectorale samenwerking

Tijdens een landelijke lanceringsbijeenkomst op 28 november 2025 lag de focus op het ontwikkelen van een gedeelde visie voor de toekomst van het veld. De diverse groep van betrokken experts – van zorgprofessionals en kunstenaars tot onderzoekers en beleidsmakers – richt zich op ‘vier pijlers’ om het veld te ondersteunen: beleid, praktijk, onderwijs en onderzoek.

De betrokken experts benadrukten met name de noodzaak van intersectorale samenwerking tussen gezondheidszorg en cultuur. Terwijl het zorgdomein zich steeds meer richt op mensgerichte en compassievolle zorg, pleit het cultuurdomein voor een nieuwe maatschappelijke relevantie van de kunsten. Arts in Health Netherlands versterkt beide domeinen en helpt bruggen te bouwen tussen beide.

Vier werkpakketten

Het langetermijndoel van het netwerk is om kunst op een duurzame manier te integreren in ons nationale gezondheidszorgsysteem. Om dit te bereiken zijn vier werkpakketten ontwikkeld, die elk een van de vier doelstellingen van de nationale agenda (beleid, praktijk, onderwijs en onderzoek) aanpakken. De komende maanden gaan de vier werkpakketten actief aan de slag. Van het opzetten van een nationaal kennisplatform en het definiëren van professionele competenties tot het formuleren van beleid en het opstellen van een nationale onderzoeksagenda voor het veld.

Aansluiten bij het netwerk

Organisaties die geïnteresseerd zijn in Arts in Health netwerk en willen aansluiten, kunnen contact opnemen via: info@artsinhealth.nl

‍

The Summer School introduces students to the emerging field of arts in health, and how it uses creative practices to provide care, support wellbeing, and encourage healthy living. Students experience the theory, practice, and ethics of using the arts to support care and wellbeing.

“The Summer School brings together a diverse group of people, to build a common understanding of how arts is health works,” says Ferdinand Lewis, director of education for Arts in Health Groningen (AiHG). “They leave the School as a community of learners, ready to explore how they might want to contribute to the field.”

The week-long Summer School is designed for people at different points in their careers, and is open to mid-career graduates of MBO, HBO, and universities, as well as current students at any of those institutions. “Establishing a permanent place for the arts in our healthcare system will require professionals who can work across sectors, disciplines and traditional roles,” Lewis says. 

The Summer School introduces students to the scientific research on how the arts are being used to re-humanise the health professions, to support wellness and recovery, and to encourage healthy living. The curriculum includes an innovative pedagogical approach that integrates the learning of theory and practice together in a unique workshop setting. “Students are immersed in the practice of arts in health right away,” Lewis explains, “while they are also learning the science and theory that explains the field. They follow up on those experiences with structured reflection, to integrate experience and knowledge”. 

Each student is encouraged to formulate their own goals for working in the field. The School’s unique teaching-learning strategy, plus the wide diversity of backgrounds among the students, means that each graduate takes away their own set of tools, ideas, and inspirations. One graduate reported, “For me it was about getting to know what is out there in the field”, while in contrast, another student in the same cohort said that she learned how to work in the field of art in health, and to organise her own programmes. 

Finally, all of the teaching and learning in the Arts in Health Summer School occurs in a community of people exploring their common passion for this exciting new field. Students who complete the School can receive an official ‘digital credential’ from the University of Groningen to use on CV’s. They also have the opportunity to join Arts in Health Learning Community, especially for former Summer School students, which meets every six weeks to share knowledge, discuss current issues, and build a network across the Netherlands and EU. 

Development of the Summer School
The Summer School was first piloted in June of 2023. AiHG’s program director Kirsten Krans said, “We made 15 spaces available for students, and all of them were filled right away. So many people want to learn how the arts can support care in hospitals, long-term care, and in our communities!” 

Since that 2023 pilot program, the Summer School has quickly evolved. In 2024, AiHG was awarded support from the University of Groningen to develop a formal summer school curriculum. AiHG partnered with the Aletta Jacobs School of Public Health, University College Groningen, Prins Claus Conservatorium; the Faculty of Religion, Culture & Society at the University of Groningen; the Vrije Universiteit Amsterdam: and the University of Hamburg for the 2024 Summer School. Enrollment was increased to 25, for which the Summer School received more than 50 applications in 2024 and 2025. Accepted students included visual and performance artists, medical doctors, social workers, university assistant professors, undergraduate students, administrators, and policy makers. Lewis says, “In the Netherlands and EU, the Arts in Health field needs people from a variety of backgrounds, all learning and working together. The Summer School was created to facilitate that”.      

Learn more

Wiesje Gunnink, beeldend kunstenaar | Afdeling Orthopedie

“Het ziekenhuis voelde in het begin als een overweldigend doolhof. Ik begon met rondkijken, kennismaken en zoeken naar momenten voor kleine kunst pauzes. Niet iedereen had meteen zin om mee te doen, maar al snel voelde ik me welkom – vooral bij de artsen, wiens openheid uitnodigde tot samenwerking. Het werken met zorgprofessionals voelde als een ontbrekend puzzelstukje: ineens vielen mijn artistieke praktijk en mijn achtergrond in een zorgfamilie samen. Ik vertaalde mijn indrukken in gedichten en beeldend werk, en ontdekte parallellen tussen kunst en zorg: precisie, herhaling en toewijding. Samen maakten we werk door lijnen te tekenen zonder te kijken, draden te trekken, te knippen, te plakken, en te reflecteren op hoe verleden, heden en toekomst elkaar ontmoeten in zorg.”

Emma Berentsen, performancemaker | Afdeling Hepato-Pancreato-Biliaire (HPB)

“Aan het begin van het project liep ik mee met verschillende medewerkers van de HPB-afdeling: van het observeren van levertransplantaties tot het bijwonen van patiëntgesprekken met verpleegkundigen. Ik merkte hoe flexibel iedereen moest omgaan met tijd en besloot daarom tien minuten in de wekelijkse teamvergaderingen te reserveren voor een artistiek moment: Emma’s Dilemma’s. Het vinden van tijd en ruimte voor kunst was niet altijd eenvoudig, en in het begin voelde ik me soms overbodig tussen mensen met ‘echte’ taken. Maar naarmate ik dichter bij het team kwam, voelde ik me meer op mijn plek. Een levertransplantatie meemaken voelde bijna als het kijken naar een kunstwerk: de precisie, het ritme en de stille samenwerking tussen chirurgen leken op een choreografie. Een van de hoogtepunten was toen iedereen samen blackout-gedichten maakte. In die momenten zag ik kleine tekenen van verbondenheid en kwetsbaarheid: medewerkers die iets van zichzelf lieten zien buiten hun professionele rol.”

Eva Koopmans, relationeel kunstenaar en ontwerper | Afdeling Geestelijke Verzorging

“Geestelijk verzorgers hebben een bijzondere positie in het ziekenhuis: veel vrijheid, en tegelijk diepe aandacht voor de mens achter de patiënt. Ik had verwacht met hen mee te gaan naar patiëntbezoeken, maar om privacyredenen kon dat niet. In het begin voelde dat beperkt, maar al snel werd het een bron van inspiratie. Ik realiseerde me dat hun werk vaak onzichtbaar blijft binnen de ziekenhuisstructuur – letterlijk en figuurlijk. Een keer ging ik zelfs op zoektocht door het ziekenhuis om hun werkruimte te vinden, en ontdekte dat maar weinig mensen wisten waar die was. Die onzichtbaarheid werd het hart van het project: hoe kunnen we hun werk zichtbaar en tastbaar maken? Samen werken we nu aan een artistieke verbeelding van de ruimte van veiligheid die zij met patiënten opbouwen – een ruimte waar alles gezegd mag worden en niets opgelost hoeft te worden. Ik voel me intussen thuis in het ziekenhuis, als onderdeel van een team waarvan de stille aanwezigheid zich als inkt in water verspreidt.”

Morgan Ton, beeldend kunstenaar en filmmaker | Beatrix Kinderziekenhuis

“Ik begon door mee te lopen met verpleegkundigen, artsen en palliatieve zorgverleners om hun werkdruk, ritmes en perspectieven op zorg te begrijpen. Zo kon ik een kunstproject vormgeven dat hun werk niet zou verstoren en wat op eigen initiatief kon worden uitgevoerd. Ik hoopte hiermee wat speelsheid en plezier te kunnen brengen in hun drukke werkdag. Wat mij erg verraste, was hoe streng veel medewerkers waren voor hun eigen creativiteit. Daarom vroeg ik hen bij de eerste opdracht om zichzelf of een collega te tekenen zoals een kind dat zou doen: met felle kleuren en fantasie, om zo meer ruimte te maken voor 'imperfecte' kunst. De resultaten waren verrassend en speels. Vanuit deze activiteit ontstond ook een nieuwsgierigheid naar hoe patiënten hun zorgverleners zien. Daarom maakte ik een tweede opdracht waarin zorgverleners aan patiënten vroegen om getekend te worden. Meestal was ik aanwezig bij deze tekenmomenten en het was erg mooi om te zien hoe deze vraag leidde tot momenten van connectie, afleiding en plezier. Het moedigde zorgmedewerkers aan om met hun patiënten te zitten zonder medische aanleiding, en om van rol te wisselen door zelf geobserveerd te worden.”

Anne Varekamp, ontwerper en beeldend kunstenaar | Afdeling Communicatie & Marketing

“Op de communicatieafdeling onderzoek ik hoe creativiteit werkdruk kan verlichten zonder de dagelijkse routines te verstoren. We ontdekten dat korte, vooraf geplande creatieve sessies het beste werkten. In het begin waren veel medewerkers terughoudend – opmerkingen als ‘ik kan dit niet’ hoorde ik vaak – maar tegen het einde van de sessies waren die gevoelens meestal verdwenen. Deze workshops werden momenten van onderlinge verbinding, en al snel ging het rond dat ze leuk, ontspannend en een fijne manier waren om collega’s van andere teams te ontmoeten. Vaak voelde men zich te druk of zag men niet meteen de waarde ervan, maar gaandeweg won hun nieuwsgierigheid. Het proces vroeg geduld, want ik wilde dat het organisch zou ontstaan. De gesprekken die tijdens de sessies ontstonden waren voor mij het meest waardevol: mensen voelden zich veilig genoeg om zich open te stellen, niet alleen over werk, maar ook over persoonlijke dingen. En voor mij als kunstenaar was het bijzonder om te zien hoe deelnemers zichzelf verrasten met hun eigen creativiteit.”

Arts in Health professionals gebruiken verschillende benaderingen om het welzijn van patiënten en personeel in de gezondheidszorg te ondersteunen, zowel in ziekenhuizen als in instellingen voor langdurige zorg. Dit kan variëren van het luisteren naar opnames tot een live optreden aan het bed van een patiënt, of het laten meezingen en spelen van personeel en familie, tot het improviseren van nieuwe muziek met patiënten en naasten.

In het ziekenhuis
Livemuziek in ziekenhuizen is een prachtig voorbeeld van hoe kunst welzijn en gezondheid kan versterken. Het project Muziekmaatjes, waar muziekschool Boedijn en Dijklander Ziekenhuis een meerjarige samenwerking zijn aangegaan, zorgt door livemuziek op de kinderafdeling voor momenten van ontspanning, ontsnapping en plezier bij kinderen en hun ouders. Een ander mooi initiatief specifiek voor kinderen is De Liedjesfabriek waar kinderen onder begeleiding van een muziekprofessional hun eigen liedje schrijven en opnemen. Kinderen uit heel Nederland kunnen bij De Liedjesfabriek een nummer maken over het onderwerp dat zij kiezen en in de muziekstijl die bij hen past.

Muziek wordt ingezet op meer afdelingen in het ziekenhuis, bijvoorbeeld op de Intensive Care door het initiatief MuzIC. MuzIC werkt in ziekenhuizen door heel Nederland. Samen met de aangesloten ziekenhuizen streeft MuzIC naar een sneller herstel en het beperken van de impact die een IC-opname kan hebben op patiënten Ook de organisatie ‘Muziek aan bed’ verzorgt muzikale interventies op verschillende afdelingen van ziekenhuizen verspreid over Nederland.

In langdurige zorginstellingen en thuis
Muziek voor gezondheid en welzijn is er ook bij mensen thuis en bij bewoners van verpleeghuizen, revalidatiecentra en hospices. Zo brengt ‘Muziek aan Bed’ met het programma ‘Muziek aan tafel’ livemuziek bij dementerende bewoners van verpleeghuizen om samen te zingen, bewegen, dirigeren of luisteren.

Ook Mimic en Embrace zijn voorbeelden van organisaties die muziek in instellingen en in de thuissituatie aanbieden. Embrace richt zich bovendien op doelgroepen binnen het sociaal domein, bijvoorbeeld met het project ‘Slagkracht’ om sociale cohesie te vergroten.  Zowel Embrace Nederland als Mimic verzorgen daarnaast workshops voor zorgprofessionals en mantelzorgers, waarbij zij leren hoe ze muziek kunnen integreren in de dagelijkse omgang met patiënten en familieleden.

Wat de wetenschap zegt
Er zijn aanwijzingen dat muziek bijdraagt aan herstel van ziekte, vermindering van pijn, stress, angst en depressie. Er zijn zelfs aanwijzingen dat muziek de reacties van het afweersysteem ten gunste kan beïnvloeden. In de thuissituatie kan muziek veel betekenen voor mensen met onder andere neurologische aandoeningen, zoals mensen die een beroerte hebben doorgemaakt, mensen met de ziekte van Parkinson of mensen met dementie.Specifiek bij mensen met neurologische aandoeningen lijkt muziek positieve effecten te hebben op de activatie van gebieden in de hersenen die betrokken zijn bij denken, voelen, beweging en emotie. In coronatijd gaven de hoogleraren Dick Swaab en Erik Scherder een interessant publiekscollege over ‘Muziek en het brein’ waarin de positieve effecten van muziek mooi uitgelegd worden. Muziek kan ook een krachtig middel zijn voor zorgmedewerkers en mantelzorgers: muziek geeft hen ontspanning en zorgt dat je even op een andere manier als zorgprofessionals samen bent en reflecteert. Onderzoeksresultaten van Mimic tonen verder dat muziek leidt tot een versterkt contact tussen patiënten en verpleegkundigen en een toename van compassie van verpleegkundigen.

Organisaties in Nederland op het gebied van muziek in de gezondheidszorg
Er zijn nog veel meer organisaties die muziek aanbieden in de gezondheidszorg, zoals ziekenhuizen, de langdurige zorg en het sociale domein. Zie bijvoorbeeld:

• Bedside Buskers
• Muziekids
• Zingen in de Zorg
• Hier is Muziek!
• Muziek voor de Zorg 
• Genetic choir
• REVA BEATS
• Stichting Muziek in Huis
• Zing mee in het Participatiekoor
• Bedside Singers – Zingen voor de ziel op reis) 
• MuzIC
• Mimic muziek
• ThuisMuziekZorg
• De Liedjesfabriek 
• Muziek Aan Bed

‍

Vijf kunstenaars werken samen met medewerkers van het Universitair Medisch Centrum Groningen aan participatieve kunstprojecten

Sinds februari 2025 loopt in het UMCG een pilot op het gebied van Arts in Health. Vijf professionele kunstenaars werken hierin samen met medewerkers van vijf verschillende afdelingen aan participatieve kunstprojecten, gericht op het versterken van welzijn op de werkvloer. De pilot is een initiatief van Arts in Health Netherlands, in samenwerking met het UMCG en theatergezelschap Peergroup.

Kunst als aanvulling op zorg

Arts in Health is een groeiend vakgebied waarin kunstenaars worden ingezet als creatieve professionals die bijdragen aan het welzijn van zorgverleners en patiënten, en het stimuleren van een gezonde leefstijl. Het is geen vervanging van zorg, maar een waardevolle aanvulling. In deze pilot ligt de nadruk op het ondersteunen van zorgmedewerkers, met als centraal thema: Zie de mens. De kunstprojecten bieden ruimte voor reflectie, betekenisgeving, collegialiteit en onderlinge aandacht – aspecten die in de drukte van de dagelijkse zorgpraktijk vaak onder druk staan.

Kunstenaars op de afdelingen

De opzet van de pilot is dat de vijf kunstenaars voor een periode van vijf maanden onderdeel worden van een afdeling in het UMCG. In aanloop naar deze periode zijn de kunstenaars en afdelingen geworven en met elkaar gematched.

• Morgan Ton, multidisciplinair kunstenaar en filmmaker → Beatrix Kinderziekenhuis‍
• Anne Varekamp, ruimtelijk ontwerper en beeldend kunstenaar → Communicatie & Marketing‍
• Emma Berentsen, performance-maker en dramaturg → Hepar-Pancreas-Chirurgie‍
• Eva Koopmans, relationeel kunstenaar en ontwerper → Geestelijke Verzorging‍
• Wiesje Gunnink, kunstenaar en kunsteducator → Orthopedie

Fasen van de pilot

Tijdens fase 1 (februari – juli 2025) leerden de kunstenaars hun afdeling en collega’s kennen en verkenden ze samen ideeën via creatieve activiteiten. Zo ontstonden kunstprojecten die passen bij de unieke context en cultuur van iedere afdeling.

Fase 2 (oktober – november 2025) richtte zich op verdieping en het delen van de ervaringen en het artistieke proces.

Gedurende beide fasen komen kunstenaars, programmamakers, coördinator en onderzoekers wekelijks samen in een leergemeenschap. Deze bijeenkomsten bieden ruimte voor reflectie, uitwisseling en onderlinge ondersteuning. Tegelijkertijd verzamelen onderzoekers gegevens om het proces en de impact van de pilot te evalueren.

Na afloop van de twee fasen creëert PeerGroup een immersieve ervaring om de resultaten te delen. De uitkomst krijgt vorm als een audiowandeling – een artistieke reflectie op het gezamenlijke traject. In februari gaat de audiowandeling in première.

Pilotteam

De pilot wordt geleid door programmamakers Kirsten Krans en Dirk Bruinsma, onderzoeker/trainer Ferdinand Lewis, pilotcoördinator en onderzoeker Nina van den Berg en student assistent Twan Tromp.

Stuurgroep

De stuurgroep van het UMCG biedt strategische begeleiding en supervisie. De groep bestaat uit: Michiel Kahmann (voorzitter), Prof. dr. Barbara van Leeuwen, Dr. Hanneke van der Wal-Huisman, Prof. dr. Jaap Tulleken, Bertrand de Jong, Dr. Edwina Doting, M.D., Dr. Joke Fleer en Mark L. Dessing.

Partners

UMCG, Aletta Jacobs School of Public Health, Rijksuniversiteit Groningen, Peergroup Locatietheater en Nationaal Programma Groningen.

Dit tijdschrift publiceert verschillende subonderwerpen en soorten onderzoeken over de waarde van kunst in de samenleving. Specifieke programma's worden geëvalueerd en actuele of interdisciplinaire kwesties, evenals beleid, worden onderzocht.

‍

Lees hier